Prawo do alimentów przysługuje przede wszystkim dzieciom, które nie są w stanie samodzielnie się utrzymać. Obowiązek ten dotyczy zarówno dzieci małoletnich, jak i pełnoletnich, jeśli kontynuują naukę lub z innych uzasadnionych powodów nie mogą podjąć pracy. Sąd ocenia sytuację indywidualnie, biorąc pod uwagę wiek, stan zdrowia i możliwości zarobkowe dziecka.
Poza dziećmi, alimentów mogą również domagać się inne osoby bliskie, na przykład małżonek po rozwodzie, jeśli znajduje się w trudnej sytuacji finansowej. Zdarza się także, że obowiązek alimentacyjny dotyczy wstępnych i zstępnych, czyli rodziców wobec dzieci lub odwrotnie. W każdym przypadku kluczowe znaczenie ma wykazanie, że osoba uprawniona znajduje się w niedostatku i nie może samodzielnie zaspokoić swoich podstawowych potrzeb.
Obowiązki alimentacyjne – kto i kiedy musi płacić?
Obowiązek alimentacyjny zazwyczaj spoczywa na rodzicach w stosunku do ich dzieci. Bez względu na to, czy dziecko pochodzi z małżeństwa, konkubinatu czy innej formy związku, rodzice są zobligowani do zapewnienia mu środków do życia. Alimenty mogą być zasądzone przez sąd lub ustalone w drodze ugody między rodzicami.
W przypadku byłych małżonków obowiązek alimentacyjny zależy od sytuacji materialnej i uzasadnionych potrzeb osoby uprawnionej. Jeśli rozwiedziony współmałżonek nie jest w stanie się utrzymać i nie ponosi winy za rozpad związku, może ubiegać się o alimenty. Jednak w przypadku rozwodu z orzeczeniem o wyłącznej winie jednego z małżonków, możliwość dochodzenia alimentów jest szersza, ponieważ nie jest wymagane wykazywanie niedostatku.
Jak ustalana jest wysokość alimentów?
Wysokość alimentów zależy od dwóch głównych czynników – usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego. Sąd bierze pod uwagę koszty utrzymania osoby uprawnionej, w tym wydatki na mieszkanie, wyżywienie, leczenie, edukację oraz inne niezbędne potrzeby życiowe.
Możliwości zarobkowe zobowiązanego nie ograniczają się jedynie do jego aktualnych dochodów. Sąd analizuje realną zdolność do zarobkowania, a także majątek, który może być źródłem utrzymania. W praktyce oznacza to, że nawet osoba deklarująca niskie dochody, ale posiadająca wysokie kwalifikacje zawodowe, może zostać zobowiązana do płacenia wyższych alimentów.
Egzekwowanie alimentów – co zrobić, gdy dłużnik nie płaci?
W sytuacji, gdy dłużnik nie wywiązuje się z obowiązku alimentacyjnego, uprawniony może dochodzić swoich praw na drodze egzekucji komorniczej. Aby wszcząć postępowanie egzekucyjne, konieczne jest posiadanie wyroku sądowego lub ugody zatwierdzonej przez sąd, określającej wysokość i sposób płatności alimentów.
Gdy egzekucja komornicza okazuje się nieskuteczna, można wystąpić o świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego. Jednak skorzystanie z tej formy pomocy jest możliwe jedynie wtedy, gdy dochód na osobę w rodzinie nie przekracza określonego progu dochodowego. Dodatkowo dłużnik alimentacyjny może ponieść konsekwencje karne, w tym odpowiedzialność za uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego.
Zmiana wysokości alimentów – kiedy jest możliwa?
Wysokość alimentów nie jest ustalana raz na zawsze i może ulec zmianie na wniosek jednej ze stron. Jeśli sytuacja finansowa zobowiązanego pogorszyła się lub poprawiła, albo jeśli usprawiedliwione potrzeby uprawnionego zmieniły się, możliwe jest złożenie pozwu o obniżenie lub podwyższenie alimentów.
Podstawą do zmiany alimentów mogą być m.in. utrata pracy, ciężka choroba, narodziny kolejnego dziecka czy wzrost kosztów utrzymania uprawnionego. Wniosek o zmianę alimentów należy złożyć do sądu rodzinnego, przedstawiając dowody na zaistniałe okoliczności uzasadniające modyfikację obowiązku alimentacyjnego.
Artykuł powstał przy współpracy z www.prawnik-katowice.pl.
